Сям’я – гэта месца, дзе спакойна і бяспечна. Бацькі – гэта значныя дарослыя, якія абароняць і падтрымаюць. Так павінна быць, але часта рэальнасць аказваецца далёкай ад гэтага ідэалу. CityDog.io запісаў гісторыі дарослых беларусаў – пра іх складаныя адносіны з бацькамі.
– Я адзінае дзіця ў поўнай сям’і. Калі зірнуць на маіх бацькоў, ніколі не скажаш, што яны алкаголікі. Яны нармальна зарабляюць, дома вельмі чыста, проста пасля працы яны любяць выпіць. Альбо разам, альбо ў адзіноце з недзе схаванай бутэлькі. А на наступны дзень яны абавязкова пойдуць на працу.
Ці адчувала я, што мае бацькі любяць адзін аднаго? Мне здаецца, што не. Калі паміж імі і былі нейкія пачуцці, то мой бацька ставіўся да мамы больш пяшчотна, чым яна да яго. Але ў асноўным я бачыла толькі сваркі і скаргі адзін на аднаго.
Фото: Hitesh Choudhary, Pexels.com.
Што такое алкагольная залежнасць, я зразумела, назіраючы за сваёй мамай. Яе бацька таксама быў залежным – ён нават прапіў іх кватэру. Я бачыла эпізоды яе п’янства ўсё сваё жыццё, з самых малых гадоў.
Мне шэсць, мы з бацькамі вяртаемся з карпаратыву бацькі, мама не ў стане нават выйсці з таксі. Мне сем, у нас гасцююць далёкія сваякі, мама сядзіць на падлозе ў зале, уключыўшы музыку, і рухаецца ў такт, а я ў суседнім пакоі рыдаю. У мяне пытаюцца, што здарылася, а я не магу ім сказаць, бо што я ім скажу? Мама зноў п’яная, і мне надакучыла бачыць яе ў такім стане? Мне сямнаццаць, выпускны ў школе праз некалькі гадзін, а яна чамусьці з самай раніцы п’яная. Нейкім цудам ёй удалося працверазець да вечара, тым самым не сапсаваўшы канчаткова гэты дзень.
А тут мы расказваем гісторыю маладога хлопца з Брэста пра тое, як гэта – жыць з бацькамі, якія п’юць
Напэўна, таму ў мяне з бацькам адносіны лепшыя, чым з маці: я не памятаю ніякіх траўматычных эпізодаў, звязаных з яго п’янствам. У маім дзяцінстве ён піў толькі ў кампаніі – з маці ці сваякамі, а вось яна магла напіцца і ў адзіноце. Я бачыла, як бацьку таксама было балюча бачыць, у што ператвараецца мама, калі нап’ецца. Ён быў агрэсіўны, але я яго добра разумею: у мяне да яе таксама шмат злосці з-за гэтага. Але ў апошнія гадоў пятнаццаць ён таксама стаў піць у адзіноце.
Я не магу сказаць, што ў мяне было зусім няшчаснае дзяцінства. У мяне шмат добрых успамінаў. Я ні ў чым не мела патрэбы, у мяне быў свой пакой, бацькі праводзілі са мной час, мяне не білі. Мама, здаецца, нават занадта моцна апекавала мяне, нікуды не пускаючы. Але тое, што ў дзяцінстве ў мяне ўсё было добра, з’яўляецца іх аргументам, калі ўжо ў падлеткавым узросце я спрабавала падняць пытанне пра тое, што яны п’юць. «Ты ж накормленая і апранутая, чаго табе яшчэ трэба?» – казала ў такія моманты мама.
Мне хапала адной секунды, каб па выразе твару вызначыць, выпіла мама ці не. Мне было кепска і балюча, калі я бачыла яе ў такім стане. Я пастаянна казала ёй, што гэта псуе нашы з ёй адносіны і што рана ці позна яна мяне больш не ўбачыць, калі будзе працягваць піць.
Яна ніколі не ўспрымала гэта сур’ёзна і, зразумела, адмаўляла праблему. «Я проста хачу расслабіцца», – казала яна. Бацька заўсёды засмучана ківаў галавой, але казаў: «Яна ж заўсёды ходзіць на працу, ніводнага дня не прапусціла», – намякаючы, што ўсё не так дрэнна, бо калі б яна была алкаголікам, то пастаянна б прагульвала працу.
Аднойчы ў нас з бацькам адбылася сварка з-за таго, што ён быў п’яны. Ён выпаліў: «Ты з сябе наогул нічога не ўяўляеш!» Я праплакала з-за гэтага паўночы, бо як можна такое сказаць свайму дзіцяці? Але праз нейкі час я яму пра гэта расказала, ён, хутчэй за ўсё, сапраўды гэтага не памятаў і шчыра папрасіў прабачэння. А вось мама – гэта чалавек, для якога слова «прабач» не існуе. Яна ніколі не прызнае сваёй памылкі, а абвінаваціць цябе. «І наогул ты хочаш, каб мы хутчэй здохлі», – казала яна мне ў моманты сварак. Увогуле ў нас у сям’і не прынята абмяркоўваць праблемы. У нас прынята пакрычаць, грукнуць дзвярыма, некалькі дзён не размаўляць адзін з адным, а потым паводзіць сябе так, быццам нічога не адбылося.
Лёс – злыдзень, або бойцеся сваіх жаданняў: мне давялося з’ехаць з Беларусі, і нашы зносіны з бацькамі звяліся практычна да нуля. З бацькам размовы цяжэйшыя, бо я чую, як яму сумна з-за таго, што мяне няма побач. Ён лічыць гады і месяцы з таго часу, як я з’ехала, але ў кожнай размове кажа нешта накшталт: «Ты ж праз год-два вернешся, праўда?» Я вельмі б хацела яго супакоіць, але мне і так млосна ад гэтай эміграцыі, а яго нежаданне мяне пачуць і зразумець робіць мне яшчэ горш, нашы зносіны – яшчэ больш беднымі. Таму я адкладаю любыя званкі ім да апошняга, бо пасля гэтага заўсёды застаюся з цяжарам на душы.
Мне вельмі сумна, што мая камунікацыя з бацькамі выглядае менавіта так, нібыта мы з розных планет. Яны ў асноўным абвінавачваюць мяне ў тым, што я вырасла эгаісткай, але зусім не хочуць паглядзець, што яны зрабілі не так. Думаю, калі б мы ўсе абмяркоўвалі праблемы, а не замоўчвалі іх, крыўды не назапашваліся б. Калі я ім кажу наўпрост, што мяне не задавальняе, яны гэта ігнаруюць. Вось мне і застаецца быць калючай у адносінах да іх і замыкацца ў сабе. Я быццам не магу расслабіцца і быць сабой, калі яны побач. Напэўна, як і любое дзіця, я іх люблю, але проста не магу ім пра гэта сказаць, як і сказаць нешта цёплае – толькі сухое і нейтральнае.
Я прыняла тое, што мама не кіне піць. Мне гэтага ўжо не трэба. Я проста рада, што больш гэтага не бачу. Я рада, шчыра шчаслівая, што я больш не хаджу на сямейныя застоллі. Мяне жахае, наколькі ў нашым грамадстве нармалізавана «рэгулярнае ўжыванне алкаголю па святах» і што ніхто з маіх сваякоў не бачыць у гэтым праблемы і таго, як гэта можа разбурыць жыццё. І я вельмі рада, што ў мяне няма цягі да алкаголю. Я магу выпіць піва раз на некалькі месяцаў, але ад моцнага спіртнога мяне адварочвае. Хоць нешта сапраўды пазітыўнае ў гэтай гісторыі.
Фото: Dima Sh, Pexels.com.
– Можна сказаць, у мяне поўная сям’я: я, мама, айчым і мая малодшая сястра. З родным бацькам мама развялася з-за яго здрад і алкаголю – мне не было яшчэ і года. А праз пару гадоў у нашым жыцці з’явіўся айчым. Пазней нарадзілася сястра – мне тады было ўжо бліжэй да 10-11 гадоў. І яна адразу нібыта стала маёй адказнасцю: кожнае лета мае канікулы праходзілі ў ролі «нянькі», мне трэба было глядзець за сястрой, карміць, прыбіраць, класці спаць. Груба кажучы, ужо тады я павінна была адчуваць сябе дарослай і ў ролі мамы. Але ў мяне няма да яе ні крыўды, ні рэўнасці. Наадварот, я адчуваю, быццам гэта мая дачка, таму стараюся даваць ёй усё самае лепшае.
Мае адносіны з бацькамі нібыта заўсёды былі складанымі. Я, вядома, мала што памятаю да ўзросту 5–7 гадоў, але дзяцінства ў асноўным праходзіла з бабулямі, прабабулямі. З усімі, але не з бацькамі. Я ўвогуле не памятаю іх у сваім дзяцінстве. Цяпер, ужо ў дарослым узросце, складваецца адчуванне, што мама наладжвала сваё асабістае жыццё, а я была пакінутая астатнім.
Гледзячы на большасць сем’яў, я разумею, што мая гісторыя – гэта не нешта выключнае. Але маральна ўсё пераносілася вельмі цяжка. Асабліва фізічны гвалт. Мяне пастаянна білі рамянём, айчым біў далонню па твары. Але я ніколі не маўчала і старалась даваць адпор словамі. Сітуацый было шмат: у памяці ўсплываюць дзве гісторыі.
Беларусы і беларускі ўспамінаюць, як іх каралі ў дзяцінстве
Першая адбылася ў машыне. Быў дыялог – ужо не памятаю, пра што. Я не захацела рабіць так, як мне «загадаў» айчым: зноў пачула, што я дзіця і не магу мець свайго меркавання. Пакуль я жыву ў іх доме, абавязана слухацца толькі іх. Я адказала на гэта (ці, як яны называлі, «агрызнулася»), тады айчым спыніў машыну, выйшаў, адкрыў дзверы пасажырскага сядзення, на якім я сядзела, і некалькі разоў ударыў мяне па твары. Мне было каля 12–14 гадоў.
Другая сітуацыя адбылася, калі я была яшчэ маладзейшай. У школьныя гады ў мяне вельмі позна выпадалі зубы, і толькі недзе да 3–4-га класа ў мяне выраслі пярэднія. Падчас сваркі на глебе вучобы мяне пачалі лупцаваць рамянём. Я ўпала на падлогу, спрабавала адсунуцца – і мне «прыляцела» спражкай рамяня па твары. Адбіла амаль палову пярэдняга зуба. Пазней яны патрацілі шмат грошай, каб яго аднавіць. Але я дагэтуль успамінаю пра гэта кожны дзень, бо кожны дзень бачу наступствы таго дня.
Што я адчуваю з-за таго, што мама не абараняла мяне ў такія моманты? Напэўна, гэта самае балючае пачуццё. Я заўсёды чакала, што вось зараз, ну вось зараз яна дакладна заступіцца за мяне. Але цяпер разумею, што яна нібыта не рэалізавалася ў жыцці і цалкам залежыць ад айчыма, бо ў яго вялікі заробак, дзве машыны, ён пабудаваў дом. Усіх усё задавальняе.
З родным бацькам мы часам стэлефаноўваемся. Таксама я маю вельмі блізкія адносіны з бабуляй – яго маці, з яго цяперашняй сям’ёй – жонкай і дарослым сынам. Але ў тых сітуацыях, на жаль, я заставалася сам-насам з праблемамі, бацька асабліва мне не дапамагаў.
Акрамя гэтага, было і псіхалагічнае гвалтаванне з боку бацькоў. З падлеткавага ўзросту мне казалі: «Хопіць столькі есці, інакш дупа будзе такая, што ў дзверы не пройдзеш». На той момант я важыла каля 40 кг і была вельмі мініяцюрная. Але мне казалі, што ў мяне цэлюлітныя ногі, дупа і што я заўсёды такой буду, калі не пачну займацца спортам. Да таго ж я дагэтуль не магу насіць сукенкі, спадніцы, шорты, бо на гэтым заўсёды рабіўся акцэнт з боку айчыма, маўляў, «нарэшце апранулася як дзяўчынка». Ён мог нават дазволіць сабе «ў жарт» пляснуць мяне. Гэта самае жахлівае пачуццё на зямлі. Я заўсёды думала, што лепш бы мяне ўжо білі, чым вось так дакраналіся: у такія моманты хацелася пайсці ў душ і змыць з сябе гэта.
Такія складаныя адносіны ў нас захоўваюцца і дагэтуль. Праўда, ў нейкі момант яны наладзіліся і ўсё стала больш-менш. Гэта быў перыяд, калі я сустракалася з хлопцам, які аказаўся копіяй айчыма. Нашы сваркі заўсёды былі гучныя, біўся посуд, чаго толькі не адбывалася. Але, паколькі я ўсё дзяцінства бачыла, як айчым мог ударыць маці, абразіць яе, я з малых гадоў прывыкла да таго, што так і павінна быць. Таму і такія адносіны з хлопцам не лічыла чымсьці ненармальным.
Калі я прыняла рашэнне з ім разысціся, ніхто гэта не ўхваліў (і нават дагэтуль настойваюць на прымірэнні). Кватэра, у якой я жыла з ім, была ўласнасцю маці. І калі я сказала яму, што мы расстаёмся, пра гэта даведаліся і бацькі. У адказ мне сказалі, каб я за тыдзень з’ехала з кватэры. Груба кажучы, мяне выгналі.
Пасля гэтага я трапіла ў бальніцу, бо на фоне стрэсу ў мяне пачаліся праблемы па жаночай частцы. Калі бацькі даведаліся пра гэта, на мяне пасыпаліся паведамленні кшталту «трэба было думаць, калі шлялася ўсюды», «такое бывае толькі ў дзяўчат лёгкіх паводзін» і гэтак далей. Я зразумела, што там мне не варта чакаць падтрымкі.
Фото: Lisa from Pexels, Pexels.com.
Мы неаднаразова размаўлялі з бацькамі пра нашы адносіны, але звычайна гэтыя дыялогі ператвараліся ў сваркі і аргументацыю накшталт: «Ну вядома, у цябе толькі бацькі дрэнныя» або ў ціск на шкадаванне: «Мы для цябе так стараліся, аплачвалі дарагое навучанне, на курсы ты хадзіла, усё для цябе рабілі, а ты вось так». А калі гэта была размова ўжывую, маці пачынала плакаць, а часам магла ўдарыць па твары за тое, што я не цаню іх і «агрызаюся».
Толькі цяпер я пачала па-сапраўднаму ўсё ўсведамляць. Пасля расставання з тым хлопцам я вярнулася да бацькоў, але змагла прабыць з імі ў адным доме літаральна месяц. Кожны дзень там быў поўны «канцэртаў», стрэсу і ўсяго астатняга. Змагла з’ехаць дзякуючы таму, што ўступіла ў адносіны, у якіх мне дапамаглі расплюшчыць вочы на ўсё. Мне далі зразумець, што часам сям’я можа быць горшай за самых лютых ворагаў.
Мы з мамай не размаўляем ужо некалькі месяцаў. На свой дзень нараджэння я больш за ўсё чакала яе званка. Проста пачуць яе і пагаварыць. Але ўсё абмежавалася адпраўкай сертыфіката ў паведамленні. Нават без слоў віншавання. І ўсё роўна я хутчэй спрабую яе апраўдаць і нават знайсці праблему ў сабе: «Чаму яны так да мяне? Можа, я нешта не так зрабіла? Можа, з-за таго, што дрэнна вучылася? Або проста мама не хацела мяне нараджаць? Яна ж была маладая, ёй было цяжка…» Але ў той жа момант я разумею цяпер, што не заслужыла такога стаўлення, таму крыху крыўды на маму сядзіць унутры.
Перадрук матэрыялаў CityDog.io магчымы толькі з пісьмовага дазволу рэдакцыі. Падрабязнасці тут.
Фота на вокладцы: Ken Needham, Unsplash.com.
