12 августа «Купалаўцы» выступили с премьерой, которую поставил Александр Гарцуев. Спектакль «Плошча Перамогі» по одноименному роману Ольгерда Бахаревича показали в Teatr Polski w Warszawie. Узнали у беларусов, которые там были, об их впечатлениях.
Что это за спектакль
Спектакль «Плошча Перамогі» поставили по одноименному роману современного беларуского писателя Ольгерда Бахаревича. События разворачиваются во время неизвестной войны в неизвестном княжестве. В столице этого княжества регент принимает суровый закон: немедленно вешать глашатая, который приносит дурные вести. Именно глашатай Лекса, солдат-неудачник, которого король посылает с поля боя в княжество с дурной вестью, решается на ложь: мол, солгав, хоть недельку поживу как богатей. Но все оказывается намного сложнее.
О своей книге сам Бахаревич говорит как о небольшой приключенческой повести, хотя ее и называют романом. В ней автор пытается разобраться в том, что такое правда, а что такое ложь в настоящее время; к чему могут привести человеческие амбиции, жажда власти, популизм и стадное мышление. Это книга о выживании как о главном мотиве человеческого существования.
– Я напісаў «Плошчу Перамогі» ў 2021 годзе ў Грацы. Гэты раман сёння называюць прароцкім, як і «Сабакі Эўропы». Сапраўды, у ім прадбачаны такія падзеі, як вайна, акупацыя краіны чужаземнай імперыяй, маніпуляцыі так званай «народнай свядомасцю». Здаецца, кожны раманіст – свайго кшталту прарок, бо, каб пісаць раманы, трэба быць вялікім скептыкам і мець гістарычнае мысленне, гістарычны зрок. Бачыць адначасова мінулае, цяперашняе і будучыню.
Как проходили репетиции и премьера
Ольгерд Бахаревич на премьеру спектакля не попал. Говорит, швейцарский город Цуг, где писатель сейчас живет, находится довольно далеко от польской столицы. Поэтому приехать не удалось.
– Наколькі я ведаю, прэм’ера прайшла бліскуча. Аншлаг, вельмі шмат добрых водгукаў ад гледачоў. Вядома, як аўтара гэта мяне цешыць. Я бачыў багата фота, глядзеў відэа, дзе «Купалаўцаў» выклікаюць на біс, чытаў інтэрв’ю з акцёрамі і рэжысёрам Аляксандрам Гарцуевым. Спадзяюся, што неўзабаве ў Сеціве з’явіцца запіс спектакля і я змагу паглядзець яго анлайн.
Писатель рассказывает, что его очень впечатлили костюмы и декорации. Он отмечает, что, учитывая отсутствие своего постоянного места для репетиций и больших ресурсов у «Купаловцев», все, что они пытаются сделать в таких скромных условиях, становится вдвойне ценным.
– Я пісьменнік, а не драматург. Хоць так атрымалася, што тэатры ахвотна працуюць з маімі кнігамі. Некалі ў Мінску былі пастаноўкі «Шабаноў» у РТБД і Купалаўскім, потым былі Dogs of Europe Беларускага Свабоднага тэатра. Цяпер вось «Вольныя Купалаўцы» зрабілі «Гусі-людзі-лебедзі» і «Плошчу Перамогі». Напэўна, мая проза мае ў сабе штосьці драматургічнае.
Как рассказывает Николай Стонька, исполнитель роли Лёксы, репетиции были не самыми простыми.
– Ліпень быў спякотны, таму працаваць без кандыцыянера было цяжка. Час знаходжання там таксама быў абмежаваны. За такі кароткі час асіліць ролю, спектакль – такое ў мяне было ўпершыню.
О том, что на репетиции не хватало ни физических ресурсов, ни времени, говорит и Валентина Гарцуева. Актриса Купаловского рассказала, что было сложно без своего личного театрального пространства, где можно было бы репетировать сколько понадобится.
– Мы працавалі вельмі хутка, было мала часу на пастаноўку, трохі больш за месяц. Таму гэта было, можна сказаць, выпрабаванне. У спектаклі, акрамя галоўнага героя, вельмі важным героем з’яўляецца народ. То бок у нас было шмат масавых сцэн, у якіх мы існуем як адзін арганізм, як хор. Кожны акцёр, які выконвае ролю, паралельна ў пэўны час мусіць апрануць на сябе вялікі плашч і пераўвасобіцца ў частку натоўпу. Таму нам не хапала часу.
«Узровень не ніжэйшы за любы другі праект “Купалаўцаў”»
– Калі я прыехаў у Варшаву, то білетаў на прэм’еру ўжо не было, але мне ўсё роўна ўдалося трапіць туды. Было цікава паглядзець на сяброў-акцёраў. Я ў чарговы раз адзначыў, што калегі з Купалаўскага – гэта сапраўдныя прафесіяналы самай вышэйшай кваліфікацыі.
Спектакль атрымаўся не ніжэйшым за любы другі, які маглі б сыграць «Купалаўцы». Але ўмовы, у якіх яны працуюць, не лепшыя. Спектакль ставіцца даволі хутка – за месяц – у розных рэпетыцыйных залах. Па розных прычынах не ўсіх удаецца сабраць.
Самае галоўнае: акцёры не могуць у поўную сілу рэалізоўваць тое, што маюць унутры. З другога боку, я нават ім казаў: трэба быць удзячным Богу і за тое, што ў іх увогуле ёсць магчымасць выходзіць на сцэну. Напрыклад, я быў зволены з тэатра ўжо больш за два гады. З таго часу не выходзіў на такую вялікую сцэну. Таму на працягу ўсяго спектакля я па-беламу зайздросціў.
Хочацца пажадаць усім беларускім тэатральным дзеячам, якія апынуліся ў эміграцыі, не губляць бляску ў вачах.
Што датычыцца матэрыялу, то не скажу, што я застаўся ў захапленні ад спектакля. Так, было цікава паглядзець і паразважаць на тэму ўтварэння таталітарнага рэжыму і таго, што з гэтым можна рабіць. Альгерд Бахарэвіч адзін з вядучых сучасных беларускамоўных пісьменнікаў, таму нават няглядзячы на тое, што я не чытаў раман, меня ўсё роўна зачапіла.
Александр: «Очень важный посыл, который нужно увидеть всем»
– Написан текст Бахаревича без контекста времени еще до войны в Украине. В некоторых моментах он будет отсылать к ней, деконструировать миф о великой победе. В нашем случае – в Великой Отечественной войне. В спектакле поднимается вопрос о том, правда ли мы выиграли и что стоит за этим популизмом.
На мой взгляд, постановка удалась. Особенно зацепила предфинальная сцена двух солдат и дезертира. Кажется, текст пьесы будет актуален еще долгое время, поэтому, на мой взгляд, ее стоит посмотреть каждому.
Сяргей: «Спачатку такое сабе, а потым нельга адарвацца»
– Я ішоў на спектакль з адчуваннем, што будзе чарговая п’еса па матывах таго жаху, які зараз адбываецца ў Беларусі. Меркаваў па назве. Кнігу я не чытаў, як і анатацыю. Мне важна было, што гэта «Купалаўцы» і што гэта Бахарэвіч.
Па шчырасці, першыя дзесяць хвілін я проста спрабаваў зразумець, што адбываецца. Як назло, адчувалася, што акцёр, які выконваў ролю галоўнага героя, нервуецца, што яшчэ «не разышоўся».
З аднаго боку, хацелася ўстаць і пайсці, бо здавался, што спектакль зусім не пра тое, чаго я чакаў. Таксама падалося, што і тэма мне не цікавая, і гульня акцёра неяк такая сабе. Але, калі пачаў развівацца сюжэт, на хвіліне адзінаццатай як да экрана прыліп.
У спектакле было некалькі чалавек, якімі я не мог налюбавацца. Па-першае, гэта Зоя Белахвосцік, якая іграла маці. Здавалася, такая простая роля, але яна вельми добра клалася да яе. На мой погляд, у Белахвосцік зараз такі перыяд у творчасці, калі яна ў нечым паўтарае Стэфанію Станюту: яна таксама становіцца такім увасабленнем архетыпа беларускай жанчыны.
Алег Гарбуз цяпер становіцца новым Віктарам Манаевым: ён і клоун, і трагік, і блазан, і кароль на сцэне. Не ведаю, наколькі прапісана было тое, як ён узаемадзейнічаў з аўдыторыяй, але выйшла надзвычайна.
Мікола Стонька, які сыграў Лёксу, галоўнага героя, – гэта асабістае маё адкрыццё. Я ніколі яго не бачыў дагэтуль, не глядзеў яго спектаклі ў РТБД. Дзякуй богу, што я выседзеў тыя першыя 10 хвілін, бо пасля Стонька быў проста выдатным, асабліва ў сцэнах з Белахвосцік.
Бахарэвіч вырашаецца на амаль забароненае: па-іншаму паглядзець на вайну і яе гераізацыю. У нейкі момант ты нават пачынаеш лавіць сябе на нейкіх неадназначных думках: Вялікая Айчынная вайна, вайна ва Украіне – хіба можна пісаць пра вайну вось так зараз? Але ў гэтым і катарсіс: падчас спектакля ты задаеш сабе процьму ў тым ліку непрыемных пытанняў.
І яшчэ ў чарговы раз падумаў, што не хапае беларускага тэатра ў Варшаве. Не хапае свайго месца, дзе будуць праходзіць пастаноўкі, як «Купалаўцаў», так і іншых тэатральных труп. Адчуваецца, што такое месца вельмі патрэбна.
Вы можете помочь «Купаловцам» и всем беларуским театральным труппам, оказавшимся в эмиграции, подписав петицию
Фонд Inexkult просит выделить помещение на территории Варшавы для создания Беларуского театра. Этот театр будет открыт для всех независимых беларуских коллективов, работающих в Польше и других европейских странах.
Организаторы инициативы просят их поддержать. Для этого всего лишь нужно подписать петицию. Сделать это можно в Варшаве перед каждым спектаклем INEX FEST и во время недели беларуского театра в TR Warszawa в августе. Также это возможно сделать здесь:
● Бар Karma crew Warsaw (Al. 3 Maja, 15, Варшава),
● BackDoor Bar Warszawa (Chmielna, 7/9, Варшава).
Перепечатка материалов CityDog.io возможна только с письменного разрешения редакции. Подробности здесь.
