Недавно журналист и краевед Глеб Лободенко поделился на своей странице в Facebook историей о том, как ловил черного копателя на минском городище. Мы узнали, чем так опасны эти раскопки, почему копателей не хотят судить и как себя вести, если столкнулись с такими нарушителями.
Погоня за копателем, которого поймали прямо на кладбище: «Мы бежали за ним километра три»
Работники усадьбы-музея «Стары Менск» черных копателей ловят уже третий раз. Правда, до суда довели только двух – предыдущий сбежал до приезда милиции. Очевидцы говорили, что он ушел в соседний дом, но искать копателя не стали.
Глеб лободенко
создатель усадьбы-музея «Стары Менск», журналист, краевед
– Першага капальніка я заўважыў сам, – вспоминает Глеб. – Гляджу, што па полі хтосьці туды-сюды ходзіць. Наблізіў фотаапарат – пабачыў чалавека з металашукальнікам. А гэта вядомая ахоўная зона. Я ўзяў свайго сабаку – вялікую чорную дварнягу – і пайшоў размаўляць. Яшчэ суседа з сабой паклікаў.
Капальнік пачаў уцякаць – прыйшлося даганяць кіламетры два. Прычым ён спрабаваў і маршрутку спыніць, і «галасаваць». Але нарэшце прыехаў Дэпартамент аховы і затрымаў яго.
Зараз праблема паступова вырашаецца. Раней ямак на тэрыторыі гарадзішча было зашмат. Але пасля першага суда, думаю, сярод капальнікаў пайшла нейкая пагалоска. Год іх не было відаць.
И вот недавно появился новый копатель. Его заметил заметил профессор Алесь Кравцевич, когда пошел посмотреть на памятный валун на замчище.
– На гарадзішчы знайшлі самага старога ў Еўропе шахматнага каня і паставілі з-за гэтага памятны валун. Тут Алег мне звоніць і кажа, што каля вала з рыдлёўкай арудуе чорны капальнік. Ён яму паўпікаў і прагнаў.
Я вырашыў, што капальніка трэба лавіць. І мы з калегам пайшлі па яго слядах. Знайшлі яго на могілках XVIII стагоддзя – ён капаў прама там. А мы іх доўгі час прыводзілі ў парадак – гэта мяне абурыла. Я сказаў, што гэтага яму не дарую. Мы знялі яго на відэа, фота, а ён пачаў уцякаць.
Глеб сразу позвонил в милицию. Чтобы сотрудники подъехали к нужному месту, попросил соседа встретить милицейскую машину и ехать вместе. Сам продолжил преследовать копателя, а во время «забега» по телефону координировал соседа с патрулем.
– Мы за ім прабеглі тры кіламетры. А калі дагналі і запыталі, навошта ён гэта рабіў, ён выдаў нешта феерычнае: «У мяне слабое сэрца, і доктар прапісаў больш бываць на свежым паветры». Вось ён не знайшоў іншага спосабу бываць на паветры, як капаць ямы на гарадзішчы.
За признание копателю назначили минимальный штраф – 435 руб. Глеб замечает, что и предыдущий злоумышленник признал вину. «Магчыма, яны пра гэту меру ведаюць», – предполагает он.
А вот тут Глеб рассказывал нам про «Стары Менск»: «Тут нашли три горшка с монетами». Почитайте про крутой музей под Минском, где сокровища находят буквально под ногами
А что такого плохого делают копатели?
Выкопанные трофеи – не главная проблема, которую создают черные копатели. Помимо этого они перемешивают культурный слой земли, и потом археологи не могут нормально работать на месте.
– На падворку музея «Стары Менск» праходзілі раскопкі, якія я пабачыў на свае вочы. Спачатку археолагі выкапалі падмурак XIX стагоддзя. Капаюць глыбей – цэгла XVIII стагоддзя, далей – кафля XVI – XVII стагоддзяў, а яшчэ глыбей знаходзяць бітыя гаршчкі X стагоддзя. І пад самым нізам мы ўбачылі ляпную кераміку, якой ужо паўтары тысячы гадоў.
Чорныя капальнікі ўсё перамешваюць, асабліва калі культурны слой не вельмі тоўсты. Гэтыя ямы пасля збіваюць археолагаў. Вось, напрыклад, як археолагі даведаліся, што замак на Менскім замчышчы гарэў тройчы? Па некранутым слоі. А калі б гэтыя чэрці перакапалі б там усё, гэта было б немагчыма.
Ці вось раскопваем месца. Раптам – адзін камень, другі. Што зробіць звычайны чалавек? Выкіне! А вось археолаг скажа не чапаць камяні – магчыма, гэта печка Х стагоддзя. У нас так у музеі сабрана печка XI стагоддзя, і зараз будзем збіраць яшчэ адну VIII стагоддзя. Калі б прыйшоў чалавек з металашукальнікам, іх бы не было.
Есть еще один момент в законе – можно спокойно выкапывать вещи, которым не больше 120 лет. Только любителям эпох Первой и Второй мировой войн Глеб не советует идти на археологические памятники. Там, конечно, можно найти пуговицы и пули былых войн – но и перекопать все тот же культурный слой.
– Вядома, дзе праходзілі лініі фронту, дзе былі пазіцыі войск. Калі людзі сапраўды захапляюцца гісторыяй – калі ласка, аднак не трэба капаць на ахоўнай зоне помніка археалогіі.
Дарэчы, абодва схопленыя капальнікі спрабавалі сказаць, што нічога не накапалі. Інакш даюць большы штраф. Але па законе ўжо сам факт капання – гэта правапарушэнне.
Как их остановить? «В Беларуси до суда дела черных копателей довели всего три раза»
Черные копатели, считает Глеб, работают только из-за выгоды. В интернете свои находки они могут выставить за хорошую сумму. Чтобы их остановить, он предлагает два пути.
– Першы – гэта павышэнне культуры насельніцтва. Каля кожнага гарадзішча жывуць людзі. Ім трэба растлумачыць, што гэта злодзей і што ў іх сілах зрабіць так, каб гарадзішча не рабавалася. Тут вельмі важна, каб у кожным месцы быў чалавек, якому гэта баліць.
Другое – перакрыць чорны рынак. Ён зараз квітнее, і там спакойна можна купіць рэчы, якім больш чым тысяча гадоў. Але на чорных капальнікаў ніхто спецыяльна не палюе.
З наркотыкамі як дзейнічаюць? Правакуюць, падсылаюць пакупнікоў. Можна так і з чорнымі капальнікамі. Убачыў стары крыжык, дамовіўся аб сустрэчы – даў штраф. Пасля ён пабаіцца зноў так рабіць.
Еще, по мнению Глеба, нужно создавать прецеденты. В Беларуси до суда дела черных копателей довели всего три раза – два на Минском городище.
А если сильно хочется поучаствовать в раскопках, можно стать волонтером. Глеб замечает, что археологам всегда не хватает рук.
– Археолагі – людзі, якія па нейкіх ускосных рэчах робяць вельмі дальнабачныя высновы. Недарма людзі вучацца на гэту прафесію ва ўніверсітэтах. Я з вялікай павагай стаўлюся да іх. Вось нядаўна мы вывесілі стэнд, дзе прыведзены імёны ўсіх 9 археолагаў, якія даследавалі гарадзішча. Першых трох камуністы расстралялі ў адзін дзень.
Если вы увидели черного копателя, подготовьтесь к забегу. Если таких нарушителей не преследовать до приезда милиции, потом их искать не будут.
– Калі вы тэлефануеце, скажыце, што гэта артыкул 20.6. Не ўсе суддзі і міліцыянеры ведаюць, што гэта парушэнне закону, бо артыкул рэдкі. Калі вы ўпэўнены, што гэта ахоўная зона помніка, таксама скажыце пра гэта.
Самая важная парада – не саромецца так рабіць. Нехта можа падумаць, што гэта даносы, але гэты чалавек – злодзей, якія рабуе нашу з вамі спадчыну, каб за 20 баксаў прадаць манету. Да гэтага трэба ставіцца па-гаспадарску: гэта не чыёсьці, а наша.
Ёсць такі добры прынцып: калі можаш не праходзіць міма, не праходзь. Калі ім карыстацца, вельмі хутка шмат якія рэчы зменяцца.
Перепечатка материалов CityDog.by возможна только с письменного разрешения редакции. Подробности здесь.
Фото: личный архив героя, unsplash.com.
