Разам з Samsung мы расказваем вам забытыя і падзабытыя гісторыі з мінскага мінулага. Сёння па Маякоўцы – сваім родным раёне – нас водзіць публіцыст Севярын Квяткоўскі.
“Калі ты з Чэрвеньскага, цябе ніхто не чапае”
– Я жыву на ніжняй Маякоўцы, а нарадзіўся на верхняй Маякоўцы, на Камвольным камбінаце. Вуліца Дзянісаўская дзеліць гэты раёнчык на дзве часткі. Мы ў школе яшчэ называлі другую частку брацкім народам. Тады была культура гэтых раённых груповак.
Мы казалі пра сябе: “Мы з Чэрвеньскага”, – і гэта быў код. Калі ты з Чэрвеньскага, цябе ніхто не чапаў. Гэта была нейтральная тэрыторыя: “А, з Чэрвеньскага? Ну ладна, ідзі”. Насамрэч я так рады, што ўсё гэта знікла! Уся гэта дур. Для падлетка гэта было неверагодна цяжка, ты ўвесь час мусіў думаць, каб не патрапіць у якое завуголле. Усе гэтыя групоўкі гопнікаў зніклі разам з Савецкім Саюзам. Раптам аказалася, што ёсць цікавейшыя заняткі, што можна зарабляць грошы...
Наш раёнчык мы называлі Швейцарыяй. Бо тут быў спакой. За Дзянісаўскай, дзе Камвольны камбінат, – там ужо Польшча ці Чэхія, там ужо не так спакойна. А за чыгункай (раён Валадзько, Жукоўскага, Бакінскай. – Рэд.) – там проста Мордар, пекла і халакост.
У маім дзяцінстве чыгуначнага моста (праз Магілёўскую. – Рэд.) не было, праз чыгунку пераходзілі па пераходзе. Я ў той раён хадзіў у школу, яго называлі Арцель – па вуліцы Артылерыстаў. І вось на пераходзе стаялі хлопцы з Арцелі, і, каб перайсці, трэба было або заплаціць 20 капеек, або назваць поўны склад мінскага “Дынама”, або назваць 20 металічных каманд. Я называў 20 металічных каманд.
Тады музыка дзялілася на метал і “хвалю”. Да металу адносіліся амаль усе, нават якасная папса, напрыклад Scorpions... Пра той раён ёсць легенда, што туды нават немцы не заходзілі ў час акупацыі, бо гэта старыя бандыцкія кварталы, дзе ўсім было небяспечна. А я жыў фактычна на памежжы.
Стары Чэрвеньскі
– Чэрвеньскі рынак – гэта боль. Яны разбурылі гісторыю і нічога не прапанавалі. А сюды траціна горада ездзіла на закупкі. Рынак – гэта, вядома, фантастыка. Тое, што ў нас знішчылі культуру рынкаў, вельмі сумна.
Я ўсё жыццё жыў каля рынку, усё было пад рукой. Пасля зносу Чэрвеньскага я адчуваю сябе як савецкі чалавек пасля распаду Савецкага Саюза: я не ведаю, куды ісці, не ведаю, дзе што прадаецца. Не ведаю, дзе элементарна лямпачку набыць, увогуле нічога – бо ўсё было тут!
Цяпер рынак перавезлі далей па Маякоўскага, але гэта ўжо не тое. На гэтым месцы ён быў прынамсі з 30-х. Але я падазраваю, што мог быць і раней: вельмі зручнае месца, пад’езд да горада.
Раён, у якім няма савецкіх назваў
– Я вельмі ганаруся, што ўсё жыццё жыву ў раёне, дзе няма савецкіх назваў. Нават вуліца Маякоўскага, былы Ігуменскі тракт, – гэта ўсё ж пра іншае: няшчасны паэт, які ўспяваў савецкую ўладу і ад яе ж загінуў. Гэта не Судмаліс і не Мяснікоў – не кат, не забойца.
Яшчэ тут ёсць адносна новая вуліца Фізкультурная. А ўсе астатнія: Надзеждзінская, Сонечная, Вялікаморская, Дзянісаўская, Палявая, Пажарная – абсалютна аўтэнтычныя назвы. Для мяне дзіва, як такі здаравенны кавалак Мінска захаваў іх усе.
Вуліца Маякоўскага даўней называлася Ігуменскі тракт, потым Чэрвеньскі тракт – калі горад Ігумен перайменавалі. А ў канцы ХІХ–пачатку ХХ стагоддзя гэта быў Дачны праспект. Заможныя мінчукі мелі тут дачы, а фактычна жылі, бо тады была мода жыць за горадам.
Наш раён абмежаваны ў прасторы чыгункай і Свіслаччу. Тут не зробіш Малінаўку, гэты раён вельмі цяжка сапсаваць да канца. Бо будаваць блізка ад вады нельга, і каля самай чыгункі будаваць таксама не будуць. Тут мала турыстаў – я так называю мінчукоў з іншых раёнаў. Тут няма гармідару, няма натоўпу.
Вельмі прыемна, што да цэнтра Мінска ад мяне на машыне 3 хвіліны, на тралейбусе 8, пешкі 25. Пры тым гэта такі абсалютны закуток, тут вельмі добра з дзецьмі, тут усе адпачываюць.
– У нас у раёне булдосаў фактычна няма. Дакладней, ёсць, але лакалізаваныя ў адным месцы. А раней яны акупіравалі дзіцячыя пляцоўкі. Але з дзецьмі пачалі гуляць не толькі мамкі, але і таткі, і таткі іх хутка паразганялі. У гэтым плане тут вельмі камфортна.
Пад маім пад’ездам ёсць дызайнерскі дворык. Яго зрабіла мая суседка Жанна, яна дызайнер па адукацыі. Проста для душы зрабіла вось такі кавалак прыгажосці. Праблем з ЖЭСам не было, яна проста паведаміла пра сваю ініцыятыву – і ўсё. Вось так проста. Таму мо хто захоча рэалізавацца – то вэлкам у наш пад’езд! – запрашае Севярын далучацца да афармлення жыллёва-творчай прасторы аднаго мінскага пад’езда.
Бойкі з “крэстамі”
– Можа, не ўсім спадабаецца тое, што я скажу, але Мінск неаднародны, і ў сацыяльным плане таксама. У нашым раёне былі такія рабочыя гета, адкуль тутэйшыя хадзілі біцца з “крэстамі” – выхадцамі з вёскі, якія прыехалі працаваць у горад. Вёска тады была рабская, разрыў узроўню жыцця вёскі і горада быў каласальны. Я ездзіў у вёску, кароў пасвіў, ездзіў на конях – я гэтым ганаруся! Але ў сацыяльным плане ніхто не хацеў мець з гэтым нічога агульнага.
Рабочыя, якія прыехалі з вёсак, вылучаліся: яны былі неадукаваныя, яны не ўмелі гаварыць па-руску, апраналіся не па-гарадскому. Супраць іх аб’ядноўваліся ўсе: і Серабранка, і Мордар...
Нас у дзяцінстве пужалі Чыжоўкай: і дарослыя, і аднагодкі. Хоць мне не было так страшна: у мяне свая Чыжоўка была тут, за чыгункай.
Пра Чыжоўку раскажу вам фрашку. Калі мы з жонкай сталі разам жыць, я ёй распавядаў усе гэтыя страшныя гісторыі пра Чыжоўку, яна з недаверам слухала (яна сама з Чыжоўкі). І вось мы з ёй прыязджаем на Лясную, і яна бачыць двух п’яных хлапцоў на прыпынку, якія кураць, лаюцца. Жонка пачынае: “Я не хачу, каб мой дзіцёнак рос у гэтым страшным раёне!..” І тут пад’язджае 102 аўтобус, і хлопцы кажуць: “О, наш, паехалі дамоў, у Чыжоўку!”
“Машыніст спужаўся і кінуў у нас пустую бутэльку з-пад чарніла”
– Усё дзяцінства мы гулялі на чыгунцы. Вось у мяне шнар – гэта мы гулялі ў партызан, склалі на рэйках барыкаду. Машыніст спужаўся і са злосці кінуў у нас пустую бутэльку з-пад чарніла 0,7. І я той шнар атрымаў, калі ад бутэлькі ўварочваўся. А аднойчы мой аднакласнік выразаў нейкі дроцік каля рэек і на 20 хвілін спыніў рух цягнікоў паміж Гомелем і Мінскам.
Бацькі нашы былі перакананы (бо прапаганда так пераканала), што жыць у савецкай краіне вельмі бяспечна. І дзеці пастаянна гінулі: будоўлі не ахоўваліся, і дзяцей засыпала пяском, яны падалі з абрываў, з бэлек. Хлопец у суседнім двары дагуляўся: спрачаліся, хто бліжэй падыдзе да цяжкагруза, ён падышоў, і яму засмактала нагу.
І, вядома, чыгунка – гэта пастаянна раздушаныя каты, сабакі. Адзін раз і чалавека знайшлі. А яшчэ ў дзяцінстве, памятаю, ладзілі экскурсіі: андатра нейкім чынам завялася ў Свіслачы, дайшла адтуль да чыгункі, там счапілася з катом, і абодва загінулі.
Вельмі важна, што мы жывём побач са Свіслаччу. Гэта таксама было месца нашых гульняў. Там я малы аднойчы ледзь не патапіўся – праваліўся пад лёд. А падросшы, мы ў вербах над рэчкай гулялі ў вайну. Былі рускія і немцы, чырвоныя і белыя, мянты і бандыты. Я заўжды быў за немцаў, бандытаў і белых – інтуітыўна.
Цяпер купацца тут нельга, рыбу вудзіць можна, але есці нельга – у раёне Кастрычніцкай з заводаў у раку зліваецца нейкая гадасць. (Мяне аднойчы пачаставалі тутэйшай рыбай, дык нават котка не ела – рыба смярдзела нафтай.)
Ёсць спадзяванне, што некалі гэта выправіцца. Усё роўна тут, на ўзбярэжжы, вельмі рэлаксацыйна. А калі праклалі веладарожку, сталі даступны тыя месцы, пра якія раней ніхто не ведаў: выспачкі прыроды і прыватнага сектару.
“Козырава – нібы Лесота ў Паўднёва-Афрыканскай Рэспубліцы”
– Тутэйшыя выспачкі прыватнага сектара – гэта проста космас. Па-першае, выспа насупраць старога Чэрвеньскага, на Свіслачы. Шкада, гэтыя вулачкі ўжо дажываюць. Вуліца Пажарная фактычна ўжо зруйнавана. Засталіся яшчэ пару дамоў, але яны дажываюць апошнія месяцы. Перпендыкулярна ідзе вуліца Аранжарэйная. Уяўляеце сабе – жыць па вуліцы Аранжарэйнай!
– Другая выспачка – гэта Козырава, унікальны анклаў, як Лесота ў Паўднёва-Афрыканскай Рэспубліцы. Людзі тут жывуць сваім жыццём. Ніякія фатаграфіі не перададуць гэта ўнікальнае месцапалажэнне.
– Яшчэ адзін анклаў ідзе ўздоўж чыгункі па Палявой і Лібава-Роменскай. Вуліца Лібава-Роменская – мая самая любімая назва ў Мінску.
Гэтыя дамы не знясуць яшчэ 50 гадоў. Побач з чыгункай нічога не пабудуеш, таму для іх чыгунка – гэта ратунак.
Мы не дайшлі да новага Чэрвеньскага, а там таксама асаблівы закуток, вельмі адасобленае жыццё, такі сабе Свазіленд.
Былая вёска Шэйпічы.
І яшчэ адзін прыватны сектар ёсць за Дзянісаўскай, за вайсковай часткай пры Маякоўскага. Часам мы ў дзяцінстве, ідучы побач, чулі воклічы салдатаў з-за агароджы: “Гэй, хлопец!” Салдаты давалі нам 15 капеек, каб мы купілі ім марожанае. Мы куплялі за 12 капеек, а 3 капейкі заставаліся нам за паслугу. Я часам адмаўляўся ад тых капеек, бо лічыў, што трэба дапамагаць людзям у бядзе.
Раён ваенных – эмацыйна ўжо не мой, але па жыцці мой. Праз яго можна дайсці да мясцовага Лесота. Яно знаходзіцца між Маякоўкай і Серабранкай. Мікрараён і гэта месца – як неба і зямля. Адзін Мінск – два розныя космасы.
У бліжэйшыя гады гэтаму прыватнаму сектару, я думаю, нічога не пагражае. Але ўвогуле наша праблема ў тым, што ў нас няма прыватнай уласнасці на зямлю. Нейкім чынам гарвыканкам вызначае, што цябе можна сагнаць з зямлі тваіх продкаў і пасяліць у якую-небудзь ж...
Калі вам падабаецца рубрыка «Мінск 1067», рабіце рэпост артыкула і не забывайцеся на хэштэгі #сваё, #SamsungBelarus, #Minsk1067. Дзякуй!
Перадрук матэрыялаў CityDog.by магчымы толькі з пісьмовага дазволу рэдакцыі. Падрабязнасці тут.
Фото: Citydog.by.
*ООО «Самсунг Электроникс Рус Компани», ИНН 7703608910
а сейчас там, судя по всему, царит такое пост-совково-беспредельское безвременье.
чем нынче восторгаться?) тем былым, чего уж нет и нет давно?
так скоро и немногое оставшееся зруйнуюць... ((
Гэта адлюстравана нават на мапе падпольнага руху Мiнска у ледзь не гламурным дзярж.музеi ВАВ - там надзвычайная канцэнтрацыя кропак, што адпавядаюць значным месцам працы цi падзеям барацьбы.
Дарэчы, кнiга i вядомы савецкi тэлефiльм "Руины стреляют в упор", здаецца, прысвечаны апiсанню падзей у тым лiку у гэтых месцах..
У рэшце рэшт ганаровае званне "Горад-герой" Мiнску было нададзена не у апошнюю чаргу у сувязi з жорсткiм супрацiуленнем мiнскага падполля.
Мне падаецца, вы як гiсторык са сваiм поглядам на мiнулае свядома не узгадваеце тыя звесткi.
Не узгадваеце, што з некалi вядомай хаты - канспiратунай кватэры падпольшчыкау на Надзеждзiнскай - чамусьцi з нейкага часу знiкла дзярж.мемарыяльная шыльда (i што гэты квартал прыватных, у т.л. некаторых больш-менш аутэнтычных, дамоу стаiць у планах на руйнаванне i новую забудову).
Зруйнавалi дзеля шматпавярховiкау (адкуль, мiж iншым, нядауна рабiлi файную кватэраздымку) драуляны дом-помнiк, у кампенсацыю чаго паставiлi нейкi камень ля паркоукi (пра якi, сярод iншых сцiплых мемарыяльных знакау Мiнска, некалькi год таму i часопiс узгадвау).
Ну, калi пра гiсторыю казаць...
А так да, только жд спасет аутентику от сноса.
А где в это время были вы? в какой группе?
(младшей, средней?)
але ж таму культурна-побытаваму асяроддзю, падаецца, гiд артыкула сведкам ужо не быу
ну можа у прыватным сектары мiж сабою суседзi-знаёмыя - проста размаулялi "папросту", на народнай гаворцы
В белорусском языке нет слова "мiнчук".
Напэуна ж i Мазанiк адпаведна - тэрарыстка, што вар'яцкiм чынам адабрала жыццё у годнага грамадзянiна, якi прысвяцiу жыццё служэнню сваёй ра(йх)дзiме?
Вы блытаеце нацыстаў з трамвайнай ручкай. Вельмі зручная пазыцыя. Посьпехаў вам не жадаю )
дык чаму ж Судмалic, што змагауся супраць умоуных стваральникау Саласпiлсу - нацыстау у Прыбалтыцы (Балтыi), - трактуецца менавiта як "злодзей"?
дарэчы у гэтым кантэксце нават слова "тэрарыст" - больш нейтральнае
так, ён барацьбiт на баку камунiстычнага Савецкага Саюзу - аднага з дзвух "акупантау".
Больш за тое згодна са звесткамi Вiкiпедыi, ён прынамсi ненаумысна меу дачыненнне да трагiчных памылак актывiстау супрацiулення, то бок падпольшчыкау:
"Одной из наиболее значимых операций, организованных в этот период Рижским подпольным центром, стал взрыв 13 ноября 1943 года на Домской площади в Риге, где должен был пройти организованный немецкими властями «митинг протеста» против решений, принятых в октябре 1943 года на Московском совещании министров иностранных дел стран-союзников по антигитлеровской коалиции. В советской историографии утверждалось, что бомба была заложена под трибуну, на которой должен был выступать рейхскомиссар Г. Лозе, и гитлеровцы уцелели только из-за того, что взрыв произошёл раньше намеченного времени[9]. Современный латвийский историк У. Нейбург оценивает произведённый взрыв как непродуманный и преступный террористический акт, так как бомба была заложена не под трибуной, а в мусорном баке и, в случае взрыва в намеченное время, на переполненной Домской площади это могло привести к многочисленным жертвам среди гражданского населения. Взрывное устройство сработало за два с половиной часа до начала митинга и убило троих (в их числе десятилетнего школьника) и ранило двоих прохожих."
Але ж у гэткiм выпадку гэтая гiстарычная асоба - неадназначная.
Особенно в контексте.
По поводу группировок: Камвольный всегда дрался с Серебрянкой на речке за ДК "Текстильщиков", периодически с Чижовкой и постоянно - с 10ым Кирпичным. "Самурай", Скуратовичи, Юрко ("Юркоша") - имена, которых боялись в 80-ых на Камвольном. Камвольный не любил металлистов - ходили слухи, что металлисты напали толпой на "Самурая" и били его ногами, выбили зубы. А прекратились драки не после распада СССР, а значительно раньше, когда на речке погиб какой-то паренек, во время стенки на стенку. Ходили слухи, что ему снесли голову косой.
Теперь, после сноса части частного сектора, ул. Физкультурная частично почему-то стала Козыревской с многоэтажками. Но это уже совсем другая история.
А историческое название Физкультурной - Пушкинская. Уникальный для дореволюционного Минска случай: улица названа в честь человека. Таких примеров было очень-очень мало.
Панаехі з РСФСР там былі не ў малой колькасьці. Напрыклад, мае сваякі )) Таму ведаю зь першых вуснаў што да чаго.