У суботу, 2 верасня, у горадзе Сопат недалёка ад Гданьска пройдзе Mara Fest, дзе выступяць NaviВand, Intelligency, Іван Дорн, Sarsa, Brodka. Мы ўжо расказвалі, чым заняцца ў Гданьску апроч фэсту, а цяпер паразмаўлялі з людзьмі, якія дапамагаюць яго арганізаваць.
У гэтым годзе Mara Fest атрымаўся інтэрнацыянальным. На адной сцэне выступяць выканаўцы з Беларусі, Украіны і Польшчы – а ў арганізацыі самога фэсту таксама ўдзельнічаюць людзі з розных краін. Мы вырашылі задаць польцы і беларусцы аднолькавыя пытанні пра іх удзел у фестывалі, стаўленне да іншых мігрантаў і сам фестываль – вось што з гэтага выйшла.
Полька: «Я назірала за беларускімі пратэстамі ў 2020 годзе»
– Як вы ўяўлялі сабе беларусаў і што думалі пра іх і Беларусь да вайны, у пачатку вайны і цяпер?
– Я ўспрымала беларусаў як суседзяў, у якіх пакуль ёсць праблемы з пераходам да поўнай дэмакратыі. Я назірала за пратэстамі ў Беларусі ў 2020 годзе. Сёння людзі, з якімі я працую, разумеюць сітуацыю ва Украіне, яны спустошаны тым, што Лукашэнка падтрымлівае Расію ў яе злачыннай дзейнасці. Яны спрабуюць гэта неяк кампенсаваць – напрыклад, арганізуючы канцэрты і фестывалі, дзе ўзмоцнена падкрэсліваецца дапамога Украіне.
– Ці не падаецца вам, што цяпер у Польшчы і Украіне стаўленне да беларусаў дастаткова напружанае?
– Мне здаецца, напружанне ёсць з боку Украіны. Кожны дзень СМІ пішуць пра блізкасць паміж Расіяй і Беларуссю. Канешне, гаворка ідзе пра блізкасць рэжымаў, а не людзей, але ўкраінцам складана аддзяліць нацыю ад палітыкі.
Часам я чую развагі, што беларусы не могуць пайсці на радыкальныя крокі па звяржэнні дыктатара, пакуль украінцы праліваюць кроў. Гэта вельмі складанае пытанне. Мы, палякі, доўга ішлі да сваёй свабоды і разумеем, якое складанае спалучэнне падзей павінна было адбыцца, каб гэта барацьба мела эфект. Можа быць, Украіна даб’ецца свабоды для ўсяго рэгіёна.
Але я веру, што ва Украіне будзе свабода, што Беларусь будзе свабодная – як і іншыя постсавецкія рэспублікі, якія імкнуцца да дэмакратыі. І веру, што мы ніколі не забудзем, адкуль мы родам і колькі крыві пралілі за свабоду, а галоўнае – ніколі больш не дазволім палітыкам настройваць нас адзін супраць аднаго.
– Да вайны ў палякаў было вельмі неадназначнае стаўленне да Украіны з-за мінулых канфліктаў, у тым ліку з-за Валынскай разні. Якое стаўленне цяпер? Ці астылі эмоцыі, ці здолелі людзі адкласці мінулыя канфлікты ў бок?
– Я магу адказаць толькі за сябе. Я цікаўлюся гісторыяй і не забываю, якія падзеі адбываліся ў нашай суседскай гісторыі. Валынскае злачынства было асаблівым, паколькі яно было накіравана супраць невінаватых людзей, дзяцей, сем’яў.
Але гэтыя падзеі перш за ўсё паказваюць, наколькі лёгка палітыкам ператварыць нас у злачынцаў: дрэнныя ідэі могуць пасеяць дастаткова нянавісці, каб забіць людзей, з якімі вы гадамі жылі ў адных і тых жа вёсках.
Калі ў сакавіку 2022 года я збірала гуманітарную дапамогу для Украіны, да мяне прыйшла бабулька, дала мне торбу з бінтамі і перавязачнымі матэрыяламі. Аказалася, яе сям’я – з Валыні, яе сваякі пацярпелі падчас тых падзей. Яна расказала, што нясе гэтыя рэчы для ўкраінцаў, таму што хоча перад смерцю паказаць, што, нягледзячы на пакуты, мы павінны быць гуманнымі, паказаць, што гэта зло не можа перамагчы.
Спадзяюся, што такіх людзей, як гэта бабулька, будзе больш.
– Як вы даведаліся пра фестываль?
– Я шмат гадоў займаюся культурай у Труймясце: з’яўляюся сузаснавальніцай Сопацкага музычнага тэатра, шматразова была стыпендыяткай мэра горада Сопат за дзейнасць па развіцці культуры ў Сопаце, з’яўляюся суаўтаркай і арганізатаркай Міжнароднага фестывалю дзіцячых і юнацкіх тэатраў ICTF SOP.
Апроч гэтага я шмат працую з уцекачамі: напрыклад, займаюся праектам «Маленькія ўцекачы едуць у адпачынак» і жаночым клубам «Сябры Сопата», які, апроч іншага, арганізоўвае майстар-класы для жанчын з Украіны.
Пра Mara Fest я даведалася падчас арганізацыі канцэрта Wielka Jazda na Pomoc у 2022-м.
– Чаму вы захацелі дапамагчы Mara Fest з арганізацыяй?
– Дзякуючы працы ў Сопацкай радзе няўрадавых арганізацый я шмат займаюся з дзецьмі з Украіны – і з тымі, што апынуліся ў Сопаце, і з тымі, хто знаходзіцца за межамі Польшчы.
Так, аднойчы я працавала з дзецьмі, якія заставаліся ва ўкраінскім горадзе Чарнаўцы. Дзеці, выратаваныя з раёнаў разлютаваных баёў, сутыкаюцца з вялікімі праблемамі з харчаваннем і здароўем, і нам удалося сабраць неабходныя прадукты і адправіцца туды з гуманітарнай дапамогай.
За час майго знаходжання ва Украіне я наведала шпіталі, розныя цэнтры дапамогі дзецям і зразумела, што мне цікава дапамагаць ім з розных бакоў. Так, дзецям патрэбна гуманітарная дапамога, патрэбна лячэнне – але акрамя гэтага мне хацелася данесці інфармацыю пра гэтых дзяцей як мага большай колькасці людзей і прыдумаць нешта, звязанае з творчасцю.
Я падумала, што канцэрт мог бы стаць выдатным спосабам аб’яднаць людзей – і паказаць, што менавіта дзеці пакутуюць ад вайны больш за ўсё. У 2022 годзе я арганізавала канцэрт, у якім прынялі ўдзел у тым ліку і беларусы.
Пазней я пачула пра Mara Fest і вырашыла аб’яднаць свае намаганні з Алегам Спірыдовічам – прадстаўніком беларусаў Памор’я, вопытным арганізатарам канцэртаў і фестываляў свабодных беларусаў. Разам мы пачалі падрыхтоўку да Mara Fest 2023 – дабрачыннага канцэрта пад лозунгам «Мара» для трох нашых народаў, Польшчы, Беларусі і Украіны, якія прасоўваюць свабоду, мір і дэмакратыю.
– Ці былі ў вас сумневы наконт супрацоўніцтва з беларусамі?
– Не, ніякіх, таму што я сустрэла фантастычных людзей з падобным успрыманнем свету. З іншага боку, чым больш я паглыбляюся ў культуру Беларусі, тым больш адрозненняў бачу. І гэта цудоўна. Кожны з нашых народаў мае цудоўную культуру, і давайце не будзем забываць, што менавіта культура, мова і традыцыі дазваляюць нам перажыць час, калі хтосьці хоча пазбавіць нас нашай дзяржаўнасці.
– Якія складанасці ёсць у камунікацыі паміж людзьмі з розных краін і на розных мовах? Наколькі часта вы ўвогуле ў паўсядзённым жыцці маеце зносіны з мігрантамі – ці камунікуеце толькі з людзьмі са сваёй краіны?
– Я падтрымліваю сувязь з эмігрантамі з Украіны і Беларусі на сталай аснове, праз мастацкую дзейнасць. Напрыклад, цяпер мы разам з бежанцамі з Украіны рыхтуем музычны спектакль пад назвай #odwagąwyszywane.
І беларусы, і ўкраінцы блізкія нам (палякам) у культурных і моўных адносінах, таму я не бачу праблем у сувязі паміж гэтымі дыяспарамі.
Беларуска: «Усё ж не пашпарт вызначае, добры чалавек ці дрэнны, а яго дзеянні»
– Як вы даведаліся пра фестываль?
– Я валанцёрка Згуртавання беларусаў Памор’я і даўно знаёмая з арганізатарамі фестывалю, так што даведалася пра яго з першых вуснаў. Мне прапанавалі паўдзельнічаць і дапамагчы.
Мне здаецца, што «Мара» – унікальны ў сваім родзе прадукт. Мне імпануе ідэя аб’яднання і інтэграцыі паміж рознымі нацыямі. Такое супрацоўніцтва мусіць дапамагчы пераадолець існуючыя бар’еры і цяжкасці. Адным фестывалем, вядома, усе праблемы не вырашыць, але гэта мерапрыемства можа стаць істотным штуршком да больш цеснага супрацоўніцтва.
Плюс я спадзяюся, што фестываль дапаможа сабраць значную суму для падтрымкі заяўленай дабрачыннай арганізацыі.
– Якія складанасці ёсць у камунікацыі паміж людзьмі з розных краін і на розных мовах?
– Я лічу сябе актыўным чалавекам і падтрымліваю сувязь не толькі з беларусамі, але і людзьмі з іншых краін. Пакуль што я не мела канфліктаў на глебе нацыянальнасці. Усё маё асяроддзе вельмі прыязнае і станоўча ставіцца да прадстаўнікоў розных нацый. Усё ж не пашпарт вызначае, добры чалавек ці дрэнны, а яго дзеянні. І я вельмі рада, што маё асяроддзе прытрымліваецца такога ж меркавання.
У пытанні моў я не адчуваю нейкіх праблем. Напрыклад, мае суразмоўцы з Украіны выдатна разумеюць беларускую, а я, у сваю чаргу, лёгка ўспрымаю ўкраінскую мову. Шмат з кім мы гаворым на рускай.
У зносінах з палякамі ў мяне таксама няма моўных бар’ераў, польская мне далася дастаткова хутка. Увогуле, у паўсядзённым жыцці мой моўны набор даволі разнастайны: польская, беларуская, украінская, руская, англійская, часам французская.
– Як змянілася стаўленне да беларускай мовы і дыяспары за гэты год? Ці ёсць увогуле гэта змяненне – ці пра яго толькі кажуць у інтэрнэце?
– Вельмі складанае пытанне. Асабіста на сабе я не адчула ніякіх змен. Адзінае змяненне – у маім асяроддзі з’явілася больш украінцаў. Хаця першапачаткова было не па сабе, калі я казала, што я беларуска, бо ніколі не ведала, як людзі могуць адрэагаваць. Пакуль што негатыўнай рэакцыі ні ад каго не было
– Раскажыце пра самую цікавую, на вашу думку, актыўнасць на Mara Fest. Пра тую, якую чакаеце больш за ўсё.
–Я хачу паспець паспрабаваць усё і пабываць усюды. Але ў першую чаргу гэта, канешне, музыка. Усё ж гэта эфектыўны сродак для расслаблення і ўзняцця настрою, нават калі дзень не задаўся. А на гэты раз можна сказаць, што сабраўся мой ідэальны плэй-ліст. Не хачу кагосьці выдзяляць са спіса, бо для мяне яны ў роўнай ступені важныя.
З іншага боку, хачу, каб мае дзеці паўдзельнічалі ў запланаваных майстар-класах фестывалю. Будуць арганізаваны некалькі зон для малодшых удзельнікаў. І я рада, што мае дзеці змогуць паглыбіцца ў творчую нязмушаную атмасферу перад навучальным годам.
Фота: архівы гераінь.